Hà Nội Của Tôi: Hà Nội Xưa - Phố Tràng Tiền (8)

Hà Nội Xưa - Phố Tràng Tiền (8)

PHẦN VIII: GARAGE BOILLOT & NHỮNG CỬA HÀNG ĐẦU PHỐ

Garage Charles Boilot ở số 1 Paul Bert là đại lý xe nồi hơi và xe đạp. Trong dãy cửa hiệu bên số lẻ từ đầu phố Paul Bert (Tràng Tiền) đến phố Dutreuil des Rhins (Nguyễn Khắc Cần) đây là cửa hàng có quy mô lớn nhất. Đoạn phố này  tập trung một loạt các cửa hàng vừa và nhỏ như công ty Charriere et Cie chuyên bán rượu Tây ở số 3, cửa hàng thực phẩm và đồ uống Pheot ở số 5, tiệm radio Orphée ở số 7, Caves Saint Paul ở số 11... Dãy nhà này có trước khi Nhà hát lớn được xây dựng.

Ảnh chụp từ ngã tư Tràng Tiền - Ngô Quyền ngày nay. Bên phải là HotelHanoi. Đoạn từ Nguyễn Khắc Cần (nơi có đám xe kéo tập trung ) đến đầu Tràng Tiền mới có vài ngôi nhà. Hàng cây mới trồng được neo đỡ vào các cọc tre. Chưa thấy Nhà hát lớn cũng như tòa nhà mái vòm sau này là Garage Boilot. Căn cứ vào năm xây dựng (1900) ghi trên mặt tiền tòa nhà này ở một tấm ảnh bên dưới có thể xác định ảnh này được chụp cuối thế kỉ XIX.

Cây cối lên xanh. Hotel Hanoi thay đổi. Đầu phố đã xuất hiện tòa nhà vòm mái tròn với cột thu lôi.

Tòa nhà mái vòm ở góc phố Paul Bert và Boulevard Bobillot (phố Lê Thánh Tông ngày nay). Ban đầu đó là cơ sở kinh doanh của H. CHARPANTIER

Số nhà tiếp theo là CHARRIERE & Cie chuyên bán thực phẩm và rượu tây. Ngôi nhà này có từ năm 1900, khi Felix Charriere, một Pháp Kiều sinh sống tại Hải Phòng cùng với hai đồng nghiệp là Poinsard và Veyret thành lập công ty ban đầu mang tên CHARRIERE & Cie. Tới năm 1910 công ty đổi thành Poinsard et Veyret. Công ty này phát triển nhanh chóng tại Đông Dương và mở rộng sang cả vùng Vân Nam Trung Quốc thông qua việc nhập khẩu các sản phẩm thép, đồ ngũ kim, vật liệu xây dựng, máy nông nghiệp, nước khoáng, rượu vang và rượu mạnh và xuất khẩu các loại sản phẩm thuộc địa. Đây là một trong những ngôi nhà cổ nhất ở Đông Dương.

Nhà hát mới xây thô đang trong quá trình hoàn thiện: các lối vào sảnh chưa lắp cổng sắt, hiên tầng hai chưa có các ban công trang trí, các vòm cửa trống hoác, phía trên phần bờ mái chưa có dòng chữ đắp nổi THEATRE MUNICIPAL (xem chi tiết). Đầu phố, bên số nhà chẵn, có một máy nước công cộng, hoạt động của 8 nhân vật trong ảnh đang liên quan đến cái vòi nước này: từ người gánh nước, đứng chờ, đến đánh xe bò chở nước bằng bồn gỗ. Việc biến mất cây xanh trên phố và thay thế mới các cột đèn đường cho biết thời gian trong ảnh khoảng 1904.

Toàn cảnh đoạn đầu phố Tràng Tiền. Xe hơi thời kì đầu. Cửa hàng cạnh phải ảnh treo biển hãng thời trang ALAMOTHE 

Dãy nhà bên số lẻ đầu phố nhìn từ con đường bên hông Nhà hát lớn. Trên bức tường hồi nhà số 3 Tràng Tiền có thể thấy  dòng chữ CHARRIERE & Cie. 

Tòa nhà mái vòm lúc này là cơ sở chuyên bán xe hơi và xe đạp PEUGEOT của Charles Boillot.

Ảnh từ kho tư liệu hành tinh của Albert Khan chụp khoảng 1915. Tòa nhà bên cạnh biển hiệu công ty của Felix Charriere bổ xung thêm bên dưới tên những người đồng sáng lập

Toàn cảnh phố Tràng Tiền được chụp từ tầng hai Nhà hát lớn. Thời gian thập niên 20, trước khi Ngân hàng Pháp Hoa và nhà in IDEO 6 tầng được xây vào năm 1926. Lúc này công ty của Felix Charriere đã đổi thành  POINSARD ET VEYRET

Thương hiệu Peugeot lên tận lên vòm mái. Bên dưới chữ GARAGR BOILLOT có thể đọc được năm xây dựng tòa nhà này (1900). Việc biển hiệu chuyển thành Garage Boillot cho thấy bên cạnh chức năng phân phối công ty của Charles Boillot còn cung cấp các dịch vụ hậu mãi. Cha của nhà văn Vũ Trọng Phụng là ông Vũ Văn Lân làm thợ điện ở garage này.

Rất gần thời điểm 1945. Vẻ mỹ miều bắt mắt của một trung tâm thương mại được thay thế bằng vẻ hầm hố có phần lem luốc của một xưởng thợ.

Cùng một góc chụp, ngày 16.09.1945. Người dân Hà Nội hưởng ửng Tuần Lễ Vàng  ủng hộ cho ngân khố quốc gia. Dấu vết của nước Pháp được xóa bỏ khỏi các tòa nhà

Dãy nhà số lẻ dưới thời bao cấp

Garrage Boillot xưa ngày nay là Sở giao dịch chứng khoan Hà Nội. Ảnh chụp 2009.

Sau đó toàn bộ toà nhà cũ bị phá bỏ xây lại. Người ta cố gắng giữ nét kiến trúc xưa cho các bức tường mặt tiền.

Được đăng bởi Thanh Nhan Tran

Hà Nội Của Tôi: Hà Nội Xưa - Phố Tràng Tiền (9)

Hà Nội Xưa - Phố Tràng Tiền (9)

PHẦN XIX: NHÀ HÁT LỚN HÀ NỘI

Nhà hát Lớn Hà Nội nằm trên quảng trường Cách mạng tháng Tám, nhìn thẳng ra phố Tràng Tiền, vị trí xưa nay vẫn là khu vực sầm uất bậc nhất của thành phố. Công trình có chiều dài 87 mét, bề ngang trung bình 30 mét, phần đỉnh mái cao nhất cao 34 mét so với nền đường, và diện tích xây dựng khoảng 2.600 mét vuông.

Công trình được khởi công ngày 7 tháng 6 năm 1901 theo đồ án thiết kế của hai kiến trúc sư người Pháp Broyer và V. Harley. Hình ảnh nhà hát lúc đang xây

Trong quá trình xây dựng có sự tham gia sửa chữa của kiến trúc sư Francois Lagisquet. Có thể nhận ra những thay đổi trong thiết kế giữa bức ảnh này với ảnh trước

Với kinh phí lên đến 2 triệu franc, dự án Nhà hát thành phố ở Hà Nội đã gây nên những tranh cãi trên một số báo chí tại Pháp thời kỳ đó

Trừ bức ảnh thời kì đang xây dựng, trên mặt tiền nhà hát có đắp dòng chữ THEATRE MUNICIPAL

Một số bức bưu thiếp ghi chú thích Nhà hát mới (Nouveau Theatre) để phân biệt với rạp hát Takou trên phố Hàng Cót (ngày nay là trường THCS THanh Quan)

Các bồn hoa xung quang nhà hát được quy hoạch gọn ghẽ

Sau 10 năm xây dựng, Nhà hát thành phố được khánh thành vào đêm 9/12/1911. Lễ khai trương nhà hát bắt đầu với vở hài kịch bốn hồi Chuyến đi của ông Perrichon (Le Voyage de monsieur Perrichon) của Eugène Labiche và Édouard Martin. Số tiền thu được từ buổi biểu diễn được nhóm kịch Philarmonique ủng hộ cho những trẻ em lai sống lang thang trên phố.

Cờ Pháp treo trước nhà hát

Nhà hát là nơi biểu diễn các loại hình nghệ thuật cố điển như Opera, nhạc thính phòng, kịch nói... phục vụ người Pháp và một số ít người Việt giàu có. Lịch biểu diễn thời đó một tuần có 4 lần vào thứ ba, thứ năm, thứ bảy và chủ nhật.

Với 870 chỗ ngồi, Nhà hát Lớn Hà Nội là một công trình mang quy mô rất lớn nếu so với dân số Hà Nội khi đó. Đây cũng là địa điểm biểu diễn lý tưởng cho các đoàn kịch, ban nhạc từ Pháp và châu Âu tới lưu diễn

Sau Đại chiến I một tượng đài được dựng trên quảng trường trước Nhà hát lớn. Tuy nhiên, do ít giá trị thẩm mỹ, và làm vướng mặt tiền nhà hát nên nó bị dẹp bỏ. Thời gian tồn tại của tượng đài này rất ngắn, bằng chứng cho điều này rất hiếm gặp hình ảnh tượng đài này trong vô số các bức ảnh chụp phố Tràng Tiền.

Những cây cau vua trồng thay thế trong khuôn viên nhà hát tồn tại đến ngày nay

Dòng chữ NHÀ HÁT LỚN HÀ NỘI đã thay cho THEATRE MUNICIPAL trên mặt tiền nhà hát

NHÀ HÁT LÓN HÀ NỘI TRÊN FLICKR.COM

Được đăng bởi Thanh Nhan Tran

Hà Nội của tôi VI : NXB SCHNEIDER & KHÁCH SẠN HÀ NỘI

Hà Nội Xưa - Phố Tràng Tiền (6)

Phần VI: NXB SCHNEIDER & KHÁCH SẠN HÀ NỘI 

François Henri Schneider (thường viết tắt là FHS) khởi nghiệp từ vị trí quản đốc một nhà in của chính phủ vào năm 1883. Dần dần ông làm ăn riêng, ban đầu in ấn danh thiếp. Tháng 11 năm 1885 ông mở xưởng in Crettier trên phố Thợ thêu (phố Hàng Trống), nhà in đầu tiên ở Bắc Bộ này đã được chính phủ dành cho những điều kiện ưu đãi trong các đơn hàng. Năm 1889, ông thành lập một công ty mới in typo, thạch bản, đóng sách nổi tiếng với chất lượng cao trên phố Hàng Bông. Vì vậy năm 1890, ông dành được quyền in ấn bản đồ Hà Nội, tỉ lệ 1/10 000. Công ty phát triển mạnh nhờ vào mối quan hệ với chính quyền. Từ năm 1891 trong nghành in xuất hiện sự cạnh tranh là khốc liệt khi xuất hiện hai đối thủ Chesnay của Hà Nội và Crébessac của Hải Phòng. François Henri có người anh trai là Ernest Hippolyte sở hữu cửa hàng sách và văn phòng phẩm tại 52 đường Paul Bert. Hai anh em ông đều có chân trong phòng thương mại Hà Nội.

Khách sạn Hà Nội(sau này là KS Dân Chủ) ở góc phố Dutreuil des Rhins và phố Paul Bert. Năm 1912, theo sự phân công của Phan Bội Châu, Nguyễn Khắc Cần cùng Phạm Văn Tráng, thành viên của Việt Nam Quang phục hội, lãnh nhiệm vụ đem tạc đạn về nước để thanh trừng một số tên đại Việt gian. Ngày 12.4.1913, Phạm Văn Tráng đã dùng tạc đạn giết chết Tuần phủ Thái Bình Nguyễn Duy Hàn. Sau đó, ngày 26.04.1913, Nguyễn Khắc Cần dùng số tạc đạn còn lại ném vào KS Hà Nội giết chết 2 tên sĩ quan cấp tá của quân đội Pháp là Montgrand và Chapuis, làm bị thương 6 tên khác. Sự kiện này có tiếng vang rất lớn, làm rung chuyển cả Hà Nội. Pháp đã xử tử hình Nguyễn Khắc Cần cùng 6 chí sĩ yêu nước khác của Việt Nam Quang phục hội ngày 24 tháng 9 năm 1913. Ngày nay tên Nguyễn Khắc Cần được đặt cho phố Dutreuil des Rhins, nơi ông ném tạc đạn năm xưa.

NXB Schneider ở bìa trái ảnh. Tuy nhật ấn đóng dấu tháng 11 năm 1905, nhưng ảnh được chụp trước năm 1901, vị trí sau này là Nhà hát lớn là một vùng cây xanh. Đây cũng là hình ảnh sớm nhất của khách sạn Hà Nội (bìa phải) với kiến trúc đơn giản.

Crop bản ảnh trên. Trước cửa KS, đầu phố Dutreuil des Rhins (Nguyễn Khắc Cần) tập trung nhiều xe kéo chờ khách

Ảnh cùng seri với bức trước, hướng chụp ngược lại. Lần theo những thay đổi sau này có thể thấy ban đầu KS Hà Nội gồm hai khối nhà riêng biệt kéo dài từ phố Nguyễn Khắc Cần đến phố Henri Riviere (Ngô Quyền).

KS Hà Nội nhìn từ đầu phố Nguyễn Khắc Cần. So với ảnh đầu entry, mặt tiền KS có những thay đổi: khối giáp phố Nguyễn Khắc Cần (KS Dân Chủ ngày nay) giữ nét kiến trúc ban đầu với các ô cửa tầng hai lắp lan can gang đúc; khối nhà góc phố Ngô Quyền (nay là Bộ Thương Mại) có thêm hàng ban công chạy vòng quanh, các phòng được mở rộng ra sát hiên.

Cùng seri ảnh trên. Hướng chụp ngược lại. Đèn đường thuộc loại thời kì đầu.

 

Ống kính lùi xa cho thấy rõ hơn lối rẽ vào phố Dutreuil des Rhins (Nguyễn Khắc Cần)
  

Ngã tư Paul Bert (Tràng Tiền) và Đại lộ Henri Riviere (Ngô Quyền) nhìn từ phố Tràng Tiền. KS Hà Nội (số 29 Paul Bert), hiệu thuốc J. Blanc (số 31). Góc chụp này cho thấy rõ ràng hơn những thay đổi của khối nhà góc phố Ngô Quyền: các cửa sổ mặt phố Tràng Tiền được sửa lại thành những ô cửa vòm tròn trong khi các ô cửa trông ra phố Ngô Quyễn giữ khuôn thẳng tuy có thêm ô tam giác trang trí phía trên. Thời gian này vẫn chưa thấy bóng dáng Nhà hát lớn.

 
Ngã tư  nhìn từ phố Ngô Quyền. Mã số và các chi tiết 1cho biết ảnh chụp cùng thời gian với bức trước. KS Hà Nội ở bìa phải, bên kia đường là NXB Schneider. Đối diện NXB qua trục Ngô Quyền là ngôi nhà sau này, vào năm 1905 Pierre Dieulefils, tác giả những bức bưu ảnh này, mở một tiệm ảnh. Một xe bồn đang lấy nước từ vòi nước công cộng đầu hồi ngôi nhà. Bìa phải ảnh là hiệu thuôc J.Blanc

 

Cận cảnh NXB Schneider Nhật ấn bưu điện 22/06/1904. Đèn đường thay bằng loại khác. Tên của F. H Schneider ghi rõ trên biển hiệu tòa nhà. Góc phố bên dưới thường thấy các bà bán hàng rong ngồi nghỉ. 

 

Khoảng 1904. Sự biến mất của hàng cây trước KS Metrople được giải thích bằng cơn bão 7/06/1903 (xem ảnh). Tuyến phố Tràng Tiền không còn cây xanh.

 
Hai bức ảnh này chỉ khác nhau một vài chi tiết nhỏ bởi khoảnh khắc bấm máy

Nhà hát lớn đang hoàn thiện. Đường phố được chỉnh trang lại.

Ngày hội Carnaval. Người Pháp, người Việt cùng chen chân dõi theo đoàn diễu hành. Trên tấm biển ở ban công tầng hai của khách sạn có thể đọc được dòng chữ PIANOS & MUSIQUE.

 
Bóng người ngó xuống phố từ ban công tầng hai gợi đến câu chuyện hồn ma Đề Thám  xuất hiện tại KS Hà Nội để đòi lại cây kiếm

 
Ảnh từ kho tư liệu hành tinh của Albert Kahn. Tuy  chụpcách đây gần 100 năm nhưng công nghệ ảnh mầu đem đến cảm giác rất gần ngày nay. Thấy rất rõ các ngôi nhà dãy số lẻ từ Quảng trường nhà hát lớn đến tận nhà Godard cuối phố. Thời điểm này khối nhà KS Hà Nội giáp phố Ngô Quyền đang bị dỡ bỏ.

 

Để sau đó mọc lên tòa nhà Chi nhánh Ngân hàng Pháp - Hoa (Banque Franco Chinoise) với phong cách Art Deco. Đó là khoảng năm 1925 khi các ngân hàng Banque de Paris, Pays - Bas, Banque de l'Indochine, Banque Lazardcùng Chính phủ Trung Hoa thành lập lên ngân hàng này.

NXB Schneider giờ là cửa hàng nhà A. Ridet kinh doanh súng ống đạn dược

Khối nhà của KS Hà Nội giáp phố Nguyễn Khắc Cần vẫn giữ nguyên hình dáng ban đầu. NXB F.H Schneider thay đổi phần tầng trệt khi chuyển thành cửa hàng bách hóa Magasins Chaffanjon

Một bức bưu ảnh hiếm phát hành bằng tiếng Nhật. Bách hóa MAG CHAF (Magasins Chaffanjon) không khác mấy so với khi nó là NXB F H Schneider

Ngân hàng Pháp - Hoa cuối thập niên 40. Tuy chỉ lọt  2 chữ NS (Magasins) vào khuôn hình, nhưng cũng đủ để xác đinh cơn lốc Art Deco cũng đã hoàn thành nốt tác động của nó đến hiệu bách hóa trước kia là NXB Schneider. 

 
Hình dáng này giữ đến khi tòa nhà mang tên hiệu sách Hà Nội - Huế - Sài Gòn (sau là hiệu sách Quốc văn)


 

  Cận cảnh

 

Và bị phá bỏ để trở thành International Center

 

Bộ thương mại ngày nay giữ nguyên hình dáng của Banque Franco Chinois dù người ta xóa đi các logo các chữ BFC trên các bức tường

 

Và KS Dân Chủ nay là Hotel de L'Opera Hanoi