Mai Trạch và gia đình: Một thoáng Hà Nội Xưa

Hà Nội Xưa - Phố Tràng Tiền (2)

Tràng Tiền ngày nay
là một đường phố không cây. Ngược thời gian theo những bưu ảnh cũ sẽ thấy con đường trải nhựa đầu tiên ở Hà Nội này từng có nhiều cây lớn, trong quá trình mở mang đường phố cây xanh bị chặt đi, trồng lại, và cuối cùng loại bỏ hoàn toàn như ta thấy ngày nay. Điều này cần chú ý khi đọc các bức ảnh về con đường này.

PHẦN II: CỬA HÀNG BÁCH HÓA ANH EM NHÀ DEBEAUX VÀ PHÒNG THÔNG TIN DU LỊCH

Cửa hàng bách hóa Anh em Debeaux (Magasins Debeaux Freres) được thành lập vào năm 1885. Cùng với Sebastien Godard, cả hai anh em Honoré và Raoul Debeaux, đều có chân trong Phòng Thương mại tại Hà Nội. Điểm khác biệt giữa họ với những thành viên khác là anh em nhà này còn rất trẻ: Honoré sinh năm 1861 và Raoul sinh năm 1858. Họ khởi nghiệp từ quân đội, sau chuyển sang kinh doanh sau khi giải ngũ. Vì vậy, họ tham gia vào việc xuất khẩu một số sản phẩm của Bắc Bộ như da trâu, lụa, hay các loại cánh kiến trắng.

Bằng chứng về thành công của họ, công ty bảo hiểm Union de France đánh giá như sau: "Cửa hàng đặt tại Hà Nội, trên đường Paul Bert, và khách hàng sẽ có được sự lựa chọn hoàn hảo tất cả các loại hàng hóa. Người mua thỏa sức chọn lựa các mặt hàng trưng bầy ở đây từ đồ trang sức, sành sứ, đồ lót, giày dép, súng săn, vũ khí, trang phục thuộc địa, nước hoa, đồng hồ đến đồ nội thất. Cửa hàng cho ghi nợ và bảo hành về chất lượng tất cả các mặt hàng."

Quả thật, cửa hàng anh em nhà Debeaux có một danh tiếng xứng đáng và là nhà cung cấp nổi tiếng ở hầu hết các thành phố Bắc Bộ. Anh em nhà Debeaux còn sử hữu các cơ sở thương mại tại Hải Phòng như khách sạn Thương Mại (Hotel du Commerce) trên đại lộ Paul Bert (nay là phố Điện Biên Phủ). Một chi tiết thú vị là hai người em trai và hai cô em gái gia đình Morin, vào thời kì ban đầu mới sang Việt Nam đã từng làm thuê trong các cơ sở thương mại của Honoré Debeaux ở Hải Phòng và của Godard tại Hà Nội, sau này họ đã cùng các anh trai mình tạo dựng nên một thương hiệu nổi tiếng ở miền Trung với câu khẩu hiệu vô cùng ấn tượng “Người ta có thể được sinh ra trong một chiếc nôi của Morin và chết trong một chiếc quan tài của Morin”.

Cửa hàng bách hóa anh em nhà Debeaux, ngày nay là Nhà triển lãm 45 Tràng Tiền, ảnh chụp khoảng cuối thế kỉ XIX. Lô đất trống bên cạnh ngày nay là dãy cửa hàng sách và văn hóa phẩm 51- 53 - 55 Tràng Tiền. Ngôi nhà ở sân sau cửa hàng là vị trí khách sạn Artist Hanoi ngày nay. Ngõ 49 Tràng Tiền dẫn vào khu vực này.

Sang những năm đầu của thế kỉ XX, con phố này thay đổi rất nhanh. Post lại bức ảnh ngã tư Tràng Tiền - Hàng Bài với nhà Godard ở bên trái để dõi theo những thay đổi trên đoạn phố này

Một khối nhà hai tầng mọc trên lô đất trống, đó là các số nhà 51 - 53 - 55 ngày nay. Cửa hàng Debeaux được xây mới, phảng phất dáng dấp xưa.

Ảnh cùng mã số 3030, hướng chụp về đầu phố, nơi Nhà hát lớn đang được xây. Trên mặt tiền tòa nhà, bên dưới khối tam giác thấy rõ dòng chữ MAGASINS GENERAUX (Bách hóa tổng hợp) và DEBEAUX FRERES (Anh em nhà Debeaux)

Không lâu sau, Nhà hát lớn đang hoàn thiện phần mái, phố xá thay đổi nhiều. Không còn cây xanh. Cột và đèn đường trên phố chuyển dùng loại khác. Bức tường hồi ngôi nhà đầu phố Nguyễn Xí dán đầy các affiches. Chưa thấy Cinema Palace. Mặt tiền bách hóa Debeaux có thay đổi nhỏ với hai ban công chìa ra phố, biển quảng cáo đồng hồ Omega treo trên cửa chính ra vào.

Ở góc chụp này thấy rõ ngõ 49 Tràng Tiền. Đối diện với nó, phía bên kia đường là một hiệu thuốc tây với dòng chữ PHARMACIE CENTRALE ... trên bờ mái. Ngôi nhà này ngày nay là dẫy cửa hàng kính thuốc Tràng Tiền.

Thoạt nhìn có cảm tưởng ảnh được chụp cùng thời điểm với ảnh trước, tuy nhiên nếu đê ý sẽ thây phần mái của Nhà hát lớn lúc này lợp gần xong.

Đồng hồ trên mặt tiền hiệu thuốc, độ mở của các cánh cửa sổ, và mã số cho biết ảnh được chụp cùng lúc với bức trước. Ống kính lệch đi cho thấy tuy trong một khối nhà nhưng các số 51 - 53 - 55 treo những biển hiệu khác nhau.

Trực diện Bách hóa Debeaux nhìn từ phố Nguyễn Xí. Trong số các mặt hàng trưng trong các ô cửa có xe đạp đến từ Saint Etienne

Cũng góc chup từ phố Nguyễn Xí, hướng về phía Bờ Hồ. Nhà Godard đã thay đổi hình dáng. Ảnh ghi chú Universite (trường Đại học). Đối chiếu các tài liệu ta biết được ảnh chụp khoảng năm 1918, khi tòa nhà này được sử dụng làm cơ sở của Viện Đại học Đông Dương, chuyên nghành Sư phạm và Luật (Université indochinoise).

Viện Đại học Đông Dương là nơi tướng Giáp nhận bằng cử nhân luật (Licence en Droit), kinh tế chính trị (économie politique) và lịch sử (histoire).

Crop bức ảnh hiệu thuốc trung tâm. Ba quả chuông nhỏ trên nóc nhà dùng vào việc gì?

Địa chỉ cũ của hiệu thuốc là 54 Paul Bert

Chùm chuông đã có từ khi tòa nhà này là Phòng thông tin du lịch Bắc Bộ (Le Comptoir Français du Tonkin) . Ảnh lấy từ loạt ảnh Le Tonkin en 1900 của Dubois chụp cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX.